📜حکمت 17
📌وَ سُئِلَ (علیه السلام) عَن قَول الرَّسُول (صلی الله علیه وآله) غَيِّروا الشَّيْبَ و لا تَشَبَّهوا بِاليَهود؟ فَقالَ (علیه السلام): إِنَّما قالَ ذلِكَ وَ الدِّينُ قُلٌّ، فَأمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرانِه؛ فَامْرُؤٌ وَ ما اخْتَارَ.
❓از امام علی(ع) در خصوص این سخن پیامبر اکرم(ص) سوال پرسیده شد که فرموده اند: موهای خود را رنگ کنید و چهره تان را شبیه یهودیان نکنید.
این سخن پیامبر اکرم(ص) مر بوط به زمانی بود که جمعیت مسلمان کم بود، در حال حاضر که جمعیت مسلمانان افزایش یافته است، اختیار رنگ کردن یا نکردن موها با شماست.
🔹 شرح حکمت ۱۷ نهجالبلاغه
📌 حکم شرع تابع موضوع است؛ با تغییر موضوع، حکم تغییر میکند
👨🏻➡️👨🦳 در روزهای آغازین اسلام، مسلمانان اندک بودند و بخشی از همین جمعیت نیز افراد سالخورده بودند، پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) تأکید داشت که افراد سالخورده با خضاب و رنگکردن موهای سفید، چهرهای جوانتر به خود بگیرند تا دشمنان از جمله مشرکان و یهود از ضعف آنها آگاه نشوند و در دل دشمن ترس و وحشت ایجاد شود.
⚠️ نکته مهم:
برای اینکه دشمنان (اعم از یهود و مشرکان) از فلسفه این کار باخبر نشوند و دوستان نیز احساس ضعف نکنند، پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) این دستور را مستند به عدم شباهت با یهود کردند؛ زیرا یهودیان چنین عملی را جایز نمی دانستند.
🕒 در زمان امام علی(ع) اسلام گسترده شده بود، جمعیت مسلمان افزایش یافته بود و دیگر ترسی از مشرکان و یهودیان وجود نداشت.
❌💀 بنابراین موضوع «رعب افکندن از طریق جواننمایی پیران» منتفی شد و حکم مربوط به آن نیز از اعتبار افتاد.
⚖️ دستهبندی احکام شرعی:
1️⃣ احکام ثابت و فطری:
📿 مانند نماز، روزه، حج که بر پایه موضوعات ثابت و تغییرناپذیرند و مانند قوانین طبیعت، همیشه پابرجا خواهند بود.
2️⃣ احکام متغیر:
🔄 احکامی که بر اساس شرایط و موضوعات متغیر وضع شدهاند. با تغییر موضوع، حکم نیز تغییر میکند.
مثلاً در گذشته خرید و فروش خون و اعضای بدن انسان حرمت داشت؛ ❌🩸 چرا که منفعت عقلایی و شرعی برای آن متصور نبود؛ اما امروزه که این امور میتوانند جان بیماران را نجات دهند، ✅🩺 حلال هستند.
✍️ شهید مطهری(ره) در آثار خود، بهویژه در جلد سوم مجموعه آثار، صفحه ۱۹۱، به زیبایی این مفهوم را توضیح میدهد:
🔹«در قرآن یک اصل اجتماعی هست:
«وَ أَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة»
تا آخرین حد امکان در برابر دشمن نیرو تهیه کنید و نیرومند باشید.
📜در روایات، یک سلسله دستورها رسیده است که در فقه به نام «سبق» و «رمایه» معروف است؛ دستور رسیده که خود و فرزندانتان، تا حد مهارت کامل، فنون اسب سواری و تیراندازی را یاد بگیرید.
اسب دوانی و تیراندازی🎯، جزء فنون نظامی آن عصر و بهترین وسیله نبرد و نیرومند شدن در مقابل دشمن در آن عصر بوده است.
ریشه و اساس این قانون(سبق و رمایه) همان آیهی قرآن است؛ یعنی تیر، شمشیر، نیزه و اسب اصالت ندارند؛ بلکه آنچه اصالت دارد؛ قدرت و آمادگی دفاعی مسلمانان در هر عصر است.
✅ آمادگی نظامی قانونی ثابت و جاودان است؛ اما مهارت در اسبدوانی و تیراندازی فقط نمود موقت آن بود و با تغییر شرایط زمان، ابزارهای جدید — مانند سلاحهای امروزی 🚀— جای آن را میگیرند.»